Wienachtsjeschicht fe Plautdietsch-Frind-Lesasch

Soo sittet enn Kanada meddel enne Nacht ut. Weens opp manche Stede. ©pixabay

Dee eschte Wiehnachte enn Kanada

von Gerhard Ens

Daut we Hellja Owent. Bute wer it seeha kolt. Aun Grode kunn daut goode twintich Grod jewese senne, wan eena daut uck nich jenau weete kunn. Em Darp haud woll blooss eena ooda twee een Grodglaus, oba too speare we dee Tjill, wan eena eenen Gang rutnehme musst. Nich daut doa bute vel too doone we. Doa stund woll ne Sarai (Staull), en doa we uck eene Kooh en uck een Schwientje benne. Dee twee Osse, waut doa sest noch benne were, were nu aul een poa Doag nich tus jewese. Dee 13-joahscha Obraum sull oba doch noch eenmol tjitje gohne, off dee Dea too we en auf noch een bet Strei fehld. Toom auffoodre we tjeen Fooda. Daut wudd een Jletj senne, wan see daut Veeh wudde dejchem Winta tjrieje.
Aus Obraum nohm Rajchte jeseehne haud, jintj hee langsaum tridj nohm Hus. Dee Sonn we jrods toom Unjagohne. Wiet em Siedwaste hinjre Pempenboaj enn Nod Dakota we dee Wintahimmel met goldnem Owentroot bemolt. Wiet en breet we aules eene plaute Schneewieste. Obraum stund een Stootstje stell enn tjitjd sich dee Wintalaundschauft aun. Dan jintj hee wieda. Dee Schnee unja siene Feet tjnirschd schoap en dietlich. Dan we hee bit eah Hustje.
Oba ditt we ejentlich nich een Hus. See nande daut ee­ne Semlin. Aus see aune 1875 lot em Somma hieahea jekome were, haude dee Maunslied daut Launt enn­je­deelt en dee Darpa aunjelajcht. Dan haud jieda Famiel­je­voda, dee too eene Heimsted berajchtijt we, eenen Hoff met eenem Huskoagel toojedeelt jetjreaje.
Dan haud dee Oabeit aunjefonge. Daut we heet jewese. Dee Doag were lang jewese en von tiedich bit lot word jeoabeit. Escht haude see sich eene Krupunja besorjt. Daut we dee Sarai, wooa nu em Winta daut bestje Veeh, waut see nu haude, en dee Osse ennjewintat were. See haude uck noch schwind eenen Goade jemoakt en uck noch vesocht Foodajetreajd too seie. Oba dee Haupt­oa­beit we doch jewese, fe dem Winta reedtoomoake.

Aula toop bude see escht den Sarai
Doabie haude see aula halpe musst. Pau haud natiad­lich dee Hauptoabeit jemoakt. Von tiedich bit lot haud Pau jeschauft enn jeschweet. Obraum we dee ellsta Jung – twalw Joah oolt. Hee we em Oktooba, aum sass­tiehn­den nohm nieen Stil, drettiehn jeworde en hee haud aul sienen vollen Maun stale musst. Soo seeha haud hee noch niemols oabeide bruckt. See haude opp verescht dee Sarai jebut. Doatoo haude see musst denne Beem vonne Pempenboaj hole; en daut Riegraus haud musst aufjehaut en enn Bunj jebunge woare, toom dee Wenj, waut uck fots daut Dack we, too datjen. Dan haude see Hei jemoakt von daut Präriegraus. See musste doch waut Fooda habe fe eahre Osse en fe dee Kooh, dee see sich enn Dufferin jekofft haude. Obraum siene ellste Sesta, Sauna, we achttiehn Joah oolt. Uck see haud emma voll schaufe musst. Uck Mame haud seeha vel bute jedone, Hei jehoatjt en Hupe jesat. Pau sed emma, daut vestund Mame daut baste; bie ahm wull dee Heihupe emma scheef woare ooda utschorre. Vleicht sed Pau daut uck mau, daut Mame dee bet leichtre Oabeit tjrech. Pau
selwst schlapd sich met dem Hei en met siene groote selwstjeschmedne Heifortj meist doot. En doch were dee Heihupes mau tjlien jeblewe. Vel tjlanda aus enn Russlaunt.

Jo, enn Russlaunt!
Obraumen kaume trotz siene drettiehn Joah emma wa­da meist dee Trone, wan hee aun Russlaunt docht. Doa haude see enn Roosegoad enne oole Kolonie ne scheene Wirtschauft jehaut. O jo, uck doa wer it schwoare Oabeit jewese. Oba em Hoafst en Winta haud hee sich too dee School jefreit. En dan, aul em Moaz, wer it scheen je­wor­de, en enn dee Moonate, wooa tjeen R benne we, Mai, Juni, Juli, August, haude see boaft gohne en bode kunnt.
Hiea gauf it woll tjeene Drentj toom bode. Daut Darp lach je aun eene Ritsch; soo haude dee Vodasch daut aun­je­lajcht, oba dee we em Somma emma drech. Vleicht wudd doa em Farjoah waut Wota rane, oba bit dee Bodtiet wudd secha wada aules drech senne. Pau en dee aundre Mana haude woll jeredt en jesajcht, daut daut Launt em Waste vom Darpsplon leajch we en daut maun doa met eenem Daum eene scheene Drentj wudd moake tjenne; oba daut wudd woll noch Joahre diere. Ne, Obraum docht, daut see eenen schlajchten Tusch jemoakt haude, daut scheene Roosegoad enn Russlaunt too velote, om hiea opp disse wille Prärie auntoosiedle.
Hee jintj nu nenn. Benne wer it woam, oba nich seeha dach, uck nich besondasch maklich. Oba disse Semlin wudd ahn eenen Winta aus Wohninj deene motte.

Pau but dee Semlin
Aus it Hoafst jeworde we, haud Pau een grootet Veea-Atj enne Ed opp eene jlitje Sted aufjetetjent. Dan hau­de see dee bowaschte Schicht Graussoode schmock aufjestoake en toosied jelajcht. Dan haude Pau en hee en Mame en Sauna soo bie dree Schooh enne Ed nenn­je­growt. Pau haud dee Wenj schmock jlitj aufjestoake. Dee Graussoode haude see aune Kaunte oppjefliet, noch meeha Soode jestoake en oppjefliet, soo daut it  von dee Flooa em Loch bit dee Wenj bowe soone sewen Schooh were. Ewre Wenj haude see denne Beemstam jelajcht, doa uck denne Graussoode noppjelajcht en met Riegraus jedatjt. Daut eensje Jedeschade were dee Dea en Fenstarehmes jewese. Soon Jebied we dicht jenoch, om em Winta too bewohne; oba maklich kunn maun nich saje, daut it we.

Wachte oppe Broothalp vom Ooste. En morje es Wiehnachte!
Benne haude Mame en Sauna jrods daut Unkast reed. Vel we daut nich. See haude em Somma noch kunnt een poa Rej Edschocke sate, en daut haud uck een poa Satj voll jejewt. See haude von Russlaunt uck noch een poa Ama Schmolt metnehme kunnt en haude hiea uck noch een tjleenet Schwien jeschlacht. En noch gauf uck dee Kooh een bet Maltj. Hungre bruckde see noch nich, en wan dee Broothelp vom Ooste kaum, wudde see aul irjendwoo derjchem Winta kome. Kratjt doaweajen were Pau en mehrere aundre Vodasch uck met Ossefoatija noh Dufferin jefoahre. Daut were goode vetich Miel, en eene Rundreis nauhm uck emma een poa Doag. Wan it blooss nich stieme mucht. Oba enn Dufferin, haud dee Schult jesajcht, we Mehl en uck aundre Sache aunjekome. Daut musst jeholt woare. Wan see doch vondoag kome muchte. Morje we doch Wiehnachte.
Mame mok een bedretjtet Jesecht. Uck Sauna we stell en bedretjt. Blooss Dofttje, dee tjleena Fiefjoahscha, we gaunz lostich. „Mame”, sed hee emma wada, „waut tjrie etj dan too Wiehnachte?”
Vleicht mok kratjt daut Mame soo bedretjt. See wisst je, daut it ditt Joah woll nuscht too Wiehnachte jewe kunn. See were frooh, wan it too daut gaunz Needichste tooretjd. Oba see kunn je Dofttje daut nich saje en ahm dee Freid vedoawe. En Sauna?

Sauna docht aun Jetses Fraunz
Jo, Sauna vestund, daut dee eschte Wiehnachte em nieen Launt gaunz aundasch senne wudde, oba ahr dretjd waut aundret. See musst emma wada aun Jetses Fraunz enn Roosegoad enn Russlaunt dentje. Jetses haude uck wullt met eahre Grupp noh Amerika kome, oba dan we Taunte Jetssche met eenmol krank jeworde en see haude dee Reis opp verescht oppschuwe musst. En nu haud see von Fraunze noch nuscht jehieat von donn, aus see aufjereist were. En see en Fraunz were sich doch goot. See were beid em Farjoah bie Jemeend jeworde, haude sich von eahrem Eltesten, Jet Ditj von Gortiez, deepe lote en haude wullt dissen Somma Tjast moake. Weet woo daut nu woare wudd? Wan Taunte Jetssche vleicht eene lange Krankheit habe wudd, wudd ahn daut Utwaundre gaunz veschorre, en dan wudd see eahren leewen Fraunz niemols meeha seehne.

Woorom were see ejentlich ut Russlaunt utjewaundat?
Vel jefroagt haude Obraum en Sauna niemols. Daut we bie ahn nich Mood. Oba Jedanke haude see sich beid doarewa jemoakt. Obraum kunn sich noch goot besenne, waut Eltesta Wiebe, ooda Oohm Jehaun, soo aus hee auleweajent bekaunt we, doarewa jesajcht haud. Nich soovel enne Predicht; dee we je­weehn­lich seeha lang jewese, en Ob­rau­men were doabie eensjemol dee Oge toojefolle. Hee we meed je­we­se von dee Weatj ewa schaufe aus een Groota en Sinndach zemorjes enne tjeele Sarai kunn eena sich rech­tich vepuste. Dee Fleje sommde soo scheen en met eenmol haud sich Oohm Jehaun siene Predjastemm soo jehieat, aus wan dee von wiet auf jekome we, en Obraum netjkoppd em­ma dolla, aus wan hee too aules Jo en Aumen sed, waut Oohm Jehaun ut siene Predicht vealaus.

Kanada – hiet sich aun aus Kanaan
Oba dan, noh dee hochdietsche aufjelesde Predicht, dan red Oohm Jehaun noch emma waut opp Plaut­dietsch. Dan tjitjd hee enne Ve­saum­linj nenn ennested enn sien Bok, en dan red hee soo aus wan hee nohbad – nich met siene Predjastemm. En doabie haud hee eremol jesajcht, daut dee Leewe Gott ahn hiea enn ditt Launt nennjebrocht haud soo aus hee eenmol dee Tjinja Israel enn Kanaan nennbrocht. Fe Obraumtje haud daut irjendwoo ne Bediedinj jetjreaje, daut ditt niee Launt „Kanada” heet. Daut hiead sich je meist noh „Kanaan”, wan it hiea uck noch nich vel Maltj en Honnich gauf. Hee we blooss eefach doamet toofred, daut Oohm Jehaun, siene Ellre en aul dee aundre Famieljes, ut eefachem Jehorsaum jeajen den Leewen Gott utjewaundat were. Woo sull hee uck aules vestone tjenne von rusche Polititj en kanadische Polititj en aul daut aundre. Hee wisst blooss, daut ahm siene Heimat enn Russlaunt schod we, oba daut dee Leewe Gott waut Nieet met ahn veahaud.
Mame stoppt dee Socke
Aus see met Unkast reed were, speeld Sauna dee Kuffels en Schiewe em Schnee­wota ut en dan fonge see aun opp Pau too wachte. Hee haud je­sajcht, wan aules goot jintj, wulle see aula too Hellje Owent tus senne. Mame nauhm eenen wollnen Stremp en fonk aun, daut Loch enne Hack too stoppe. Sauna proowd waut uttooneihe. See haude Koppdetja met Mostasch en uck waut bun­te Boomwoll von Russlaunt metjebrocht. Oba seeha groote Lost toom Ut­neihe haud see nich. Disse Detja haud see wullt too eah­re Tjast reed habe, oba woo wudd daut nu aules woa­re? Ahn we aulatoop nich seeha noh Wiehnachte toomoot.
Blooss Dofttje sed boolt: „Mame, etj goh schlope, morje ess Wiehnachte.“
„Jo“, sed Mame, „tratj die mau ut en dan woa etj met die dien Owentjebed saje.”
Dofttje trock sich siene Betjse en siene Schooh en Stremp en sien Wanitj ut en kroop enne Prosch nenn. Mame kaum noh ahm. See bede:
Ich bin klein, mein Herz ist rein.Soll niemand drin wohnen als Jesus allein. Amen.
En dan sed Mame: „Soo, Dofttje, nu dentj doaraun: Morje ess Wiehnachte, Jeesus sien Jeburtsdach. Daut ess daut gaunz Scheenste bie dee gaunze Wiehnachte. Doatoo tjenn wie ons aula freie.”
„Jo“, sed Dofttje, oba dee Oge folle ahm too, en enn eene Minut wera uck aul em Pooselaunt.

Met eenmol we Ossejetraumpel to hiere
Met eenmol we bute waut too hiere: Ossejetraumpel en Schledkuffe em Schnee en Maunsstemme.
„Pau ess tus”, roopd Obraum en Mame eahre Oge dachde opp. Obraum trock sich schwind waut ewa en jintj utspaune halpe. Dee Osse worde enne Sarai nennjebrocht en freschet Hei jejewt. Pau riemd dee Sache utem Schlede ut en droch dee nenn. „Daut haft ons jejletjt“, sed hee, aus hee sich benne aufjetrocke, dee Burrsteewle utjetrocke haud en sich dee jebrodne Edschocke en den Prips soo goot schmatje leet, aus Prips dan ewent schmatjd. „Jo, wie habe Jletj jehaut. Daut Mehl ess aunjekome, jenoch fe een poa Moonat, vleicht bit dem Farjoah. Dee, waut Jelt habe, deawe tjeepe; fe dee aundre ess jenoch opp Borj too habe. Dee ka­na­di­sche Rejierung stratjt Jelt too Mehl, Sotjetreajd en Je­reet­schauft vea. Wie brucke daut mau escht om een poa Joah tridjtohle, wan wie escht een bet oppe Been sent. Dee Breeda em Ooste birje fe daut Jelt.”
Soo kaum Hopninj en uck Wiehnachtsfreid enne Semlin nenn.
Aus Pau mettem Ete reed we, deed hee, aus wan ahm noch haustich waut biefoll. Oba Obraum tjand Pau aul. Hee kunn seeha ernst rede, oba romme Oge zwintjade dee Muskle, en dan wisst Obraum, daut aules goot we.
„Jung“, sed hee met eenmol too Obraum, „noch best du opp? Nu oba schwind unjre Datj, sest woat daut nich Wiehnachte.”
Daut leet sich Obraum nich tweemol saje. Enn eene Minut we hee bie Doft enne Prosch. Hee bed noch opp Stelles en dan kroop hee unjre Datj. Dofttje schmeajd sich em Schlop aun sienen grooten Brooda, en met eenmol trock bie Obraumtje aulet Meede enn siene Oge nenn.
Oba hee hiead Pau doch noch eenmol rutgohne en nenn­kome, en daut we too hiere, daut hee waut droch, en daut hiead sich oba nich noh eenem Mehlsack! Wea weet, vleicht gauf it doch noch waut too Wiehnachte.
Blooss Sauna we noch soo stell. Bit met eenmol Pau wa­da soo deed, aus wan ahm haustich waut biefoll.
„Oh Sauntje“, sed hee, „enn Dufferin we uck noch waut Post, en hiea ess waut fe die.“
Sauna sprunk jrodsoo opp en reet eahrem Pau daut Kon­wartj meist ute Haunt. Obraum hiead, woo see daut op mok en aunfonk too lese. Hee we selwst soo nieschie­rich, daut hee een bet noh Sauna scheeld. Obraumtje haud Sauna aul lang nich hiele jeseehne, en nu schemd hee sich meist, daut hee Sauna doabie ewarauschd, daut ahr een poa Trone ewre Backe kullade. Oba daut see doabie nich trurich we, soovel kunn hee doch moatje. Hee sach blooss toom eschten Mol enn sienem Lewe, daut eena uck fe luda Freid hiele kunn. Jo, Sauna haud ee­nen Breef von Jetses Fraunz. Doa benne stund, daut nu aules reed we. Siene Mame we gaunz jesunt jeworde en met dem eschten Schepp wudde see em Farjoah noh Amerika kome. Ditt aules wisst Obraumtje noch nich, oba hee ohnd, daut enn dem Breef waut seeha Scheenet stohne musst.
Endlich jinje uck Pau en Mame en Sauna schlope. Seeha lang lach Obraumtje aul nich wacka. Oba een woamet Wiehnachtsjefeehl ewakaum ahm. Pau en Mame were bie ahm. Dofttje haud em Schlop eenen Oarm ewa sienen Buck jelajcht. Sauna odemd gaunz ruhich en jletjlich. Wiet em Ooste were Lied, dee aun ahn dochte, en eene goode Rejierung leet ahn nich vehungre. Aul ditt spead Obraumtje meeha, aus hee daut soo haud oppreje kunnt.
Aun eenen Spruch musst hee noch toolatzt dentje, woonen see toojoahsche Wiehnachte enne School bie Lehra Schallenboajch jeleht haude. Dee Spruch stund enn Jesaja sewen, Varsch vetiehn: „Siehe eine Jungfrau wird einen Sohn gebären,den wird sie heißen Immanuel.“

Nu haud Wiehnachte eene niee Bediedinj
En dan haud Lehra Schallenboajch ahn ertjleat, daut Immanuel bediedt: Gott mit uns. En nu vestund hee uck Oohm Jehaunen, wan hee sed, daut dee Leewe Gott ahn noh ditt Launt jebrocht haud, en hiea met ahn aula senne wull. Nu haud Wiehnachte met eenmol eene niee Bediedinj fe ahm jetjreaje.

Leave a Comment

UA-51537283-2