Auls Predjatjint enne mennische Jesalschauft

Ditt es moa een symboolischet Foto, daut zwoa Menniste aufbildt, oba tjeene Predja met Predjatjinja. Foto: Horst Martens

von Uwe Friesen, Menno

Ute Plautdietsch FRIND, 4/2020

Etj wull daut nich …“, daut we dee Auntwot von Peeta Hiebat. (*) „Na, waut wullst du nich?“, froch etj. Kort we uck dee Autwot doaropp: „Daut mien Pa Predja word.“

Waut mok Predjasch ut?, tjen wie ons froage.

Dee Roll vonne Predjasch (Eltesta ooda uck Missioonoa) enne mennonitische Jesalschauft ooda uck Jemeend ess kloa definieat. See ess unjascheedlich, wan maun noh traditionelle, konservative, fortschrittliche, jeschlotne ooda opne Siedlunge tjitjt, oba dee Oppgowe enn eahrem Bereich sent doch seeha bestemmt, met fauste Erwartunge von Eenzelne, utem Darp, vonne Jemeend. See sent veauntwotlich fe daut jeistliche Lewe, fe dee Deenste aum Sinndach enne Tjoatj, see motte Dach en Nacht reed senne, om to deene.

Waut ess oba met dee Tjinja von Predjasch, Elteste, Jemeindeleitasch ooda Missioonoare? Wan disse eene fauste Erwartinj too erfelle haude, dan om soo meeha eahre Tjinja, en daut dobbelsiedich: Eenmol von dee Ellre ooda dem Voda selwst, oba uck vonne Jesalschauft, enn dee see tus were en lewde.

Derch Omfroage haft sitj een Bilt entwetjelt, daut hiea toopjefot wadajejewt woat.

Aus Tjint vom Predja enne Mennonitekolonie

Aus Tjint ess daut Lewe meschtens zimlich normal vegohne. Maunchmol fohre dee Tjinja aum Sinndach met, wan Pa em Nohbadarp ooda uck wieda wajch predje musst. Dan haud Pa uck mol Tiet, unjaweajes to rede. En see jeneete daut, daut soo vele Mensche ahm tjande en bejreessde. Daut we goot. Aundre Lied tjanetolehre, daut word lota velmols seeha nitzlich.

Velmols habe disse Lied nich jeredt, enne Famielje. See haude met dee Tjinja nich enjen Kontakt, wiels see musste enne Jesalschauft emma deene.

Wie tjitje een bet wieda nenn:

Schlemm we daut meschtens, wan dee Junges (ver aulem dee Junges) enne Jugent nennkaume. Maunche worde schikanieat: See musste biesied stohne en tjitje, woo aundre waut unjanauhme. Eant worde dee Betjse utjetrocke … ooda voll Saunt jeschett, en dan musste see rane … See worde jedeemietit. Oba see worde uck ermohnt: „Daut woascht / kaunst du aus Predjatjint doch nich doone!“ Dee Motstock haud doa aundre Mote aus bie dee „normale“ Darpsjunges.

Bemoatjinje kaume dan uck, soo vetahld Kennert Jiesbrajcht: „Na jo, jie sent Missionoaretjinja, jie deawe je aules, jie tjrieje je aules jeschonke, jie deawe aules. Aus wan dee aundre aufjenstich were.“ Daut word oba moa von biesied soo jeseehne. Enne Famielje we daut soo, daut maun sich eeha benohdeelicht sach: Maun haud weinja, wiels maun wadaholt omtratje musst; maun wohnd enne Schooltiet bie aundre Lied enn Kost, wiels oppem Missioonsfletj tjeene School we. Daut wada fehd too ne bennaschte Traninj vonne ejne Famielje.

Dee Predjasch erwarte uck, daut eahre Tjinja veabilthauft lewe, tjeenem tweschen dee Spietje klunje sulle, wiels daut dem Predja-Aunseehne schode kunn. Wan nich ennjehoole word, dan gauf daut tus vemohnt, uck mol oppem Hinjarenj.

Dee volla Ennsautz enne Jemeend fehd wadaholt doahan, daut daut Veheltnis mette Tjinja distanzieat we, daut dee Vodaroll nicht woahjenohme word, sed Richard Jiesbrajcht: „Etj kaun mie nich dentje, daut etj mol opp Voda siene Schoot jesete hab, daut wie toop spelde“, sed een Jung. Hee haft daut vemisst, oba daut kaum secha doahea, daut dee Erwartung vonne Jesalschauft seeha hoch we aum Predja. Daut Jefeehl, daut aundre Mensche ut dee Jemeend Predjatjinja den Voda wajchnauhme, entstund. Aus tjliena Jung bangd sitj Bruno Funk meist doot, bit hee eenes Doages met sitj eenen Bund mok: „Etj woa mie nich meeha noh Ma en Pa bange … NIEMOLS meeha! En hiele woa etj uck nich meeha doaweajens. Daut hab etj uck ennjehoole.“ Traninj von benne hea, wiels dee Wensch, vom Voda woahjenohme to woare, nich erfellt word.

Daut Veheltnis too dee Mutta, dee vel meeha tus we en Tiet haud, we meschtens een gaunz aundret, positivet.

Om Kontakt too aundre em jlitjen Ella to habe, musste Missionoaretjinja emma eah Hus velote, sajcht Funk wieda: „Dee aundre kaume niemols noh ons. Daut we woll Jlitjjeltichtjeit. Wan wie nich rutjinje, dan bleew wie unja ons.“ Daut haft jepreajt, seeha jepreajt. Fe daut gaunze Lewe. Aundre erwarte je, daut disse een bet jescheida were aus dee aundre.

Oba dee Kontakt met aundre Mensche derch dee Missioonsoabeit haft uck positiv jepreajt, wiels maun lehd met aundre Kulture omtogohne, aundre Mensche too schatze, met eant toop waut too unjanehme. Eene Beritjrung.

Nich selden we daut soo, daut Predjasch, wiels see vel fe dee Jesalschauft oabeide, wirtschaftlich moa langsaum vearewajch kaume. See were oam, kunne sitj weinich fe eahre Tjinja leiste. Wan aundre dan meeha haude, dan wull uck mol Aufgonst hochkome. Bie eenem Faul we daut soo, daut dee Tjinja – daut were vele – sitj emma seeha freide, wan daut bie eant Predjasitz gauf. Daut gauf dan uck emma noch waut goodet toom Ete. Aundaschrom lehde dee Tjinja, vel Veauntwodinj to ewanehme, to oabeide en to wirtschafte en sitj selwststendich too entwetjle.

Wiels dee Tjinja seeha vel auleen were, musste see tus dee Wirtschaft fehre. Doa gauf daut dan mol Spaununge, wiels Voda, wana vom Deenst noh Hus kaum, maunchet aundasch sach aus siene Junges. Oba fe dee Junges bedied daut dan uck, von seeha jung aun lehre Veauntwodinj to ewanehme. Daut holp eant lota goot oabeide to tjene, selwststendich eene Wirtschauft opptobue.

Dee Reaktioone vonne Betroffne

Dee Behaundlinj feht bie maunche too eene jewesse Vebettrung dee Jesalschauft jeajenewa. Eena haft noch vel lota Probleeme, sitj met siene Famielje too identifiziere. Dee aundra sed, daut hee trotz aulem nie betta word. Daut holp ahm vel meeha, sitj met aundre schwacke Mensche to identifiziere. Soo veschieden sent dee Mensche …

Maun bemejd sitj jescheit to senne, om dem Voda-Predja nich schlajcht to moake. Soo behaupt Marielu Enns: „Foaken feehld etj den Druck vonne Jesalschauft. Dee tjitjt besondasch opp ons, en dee erwarte, daut wie ons noh eenem bestemmden Mosta vehoole en uck tjleede sulle. Daut ess woll uck daut, waut doa wichtich ess. Wiels dan tjene dee Tjinja uck enn dee Roll, wooa see benne sent, sitj normal entwetjle.“ Predjatjinja droge aum Tjast-Owent eahre schwoate Tjleeda, aundre trocke sitj witte aun.

Woo foaken sent wie ermohnt worde, daut wie schmock senne selle“, sed Oscar Sewautztje. Daut we oba uck soo, daut velle Tjinja utem Darp, ute Nohbaschauft doanoh tjitjde, woo dee Predjatjinja sitj benauhme, om uck soo to senne. Dee were je Veabilt, goot ooda schlajcht. „Dee Lied haude daut bie sitj (enne Jesalschauft) kloa, daut Predjatjinja veabiltlich senne musste, daut dee jescheit senne sulle, daut dee dee Leitung ewanehme wudde. Off see dee Gowe doafea haude, daut we nich emma kloa.“

Een schlemmet Theema we emma daut „schlajchtet nohrede.“ Dee Jugent utem Darp wees opp dee Predjaschtjinja en sed, daut erlewd Andreas Friese: „Tjitj mol, doa jeiht dee … steetscha Boll!“ Daut ess aul stoatj, soo hoat aus dee Jugentliche too Predjatjinja senne tjene. Wan wea den Predja nich liede kunn, mok hee dem uck schwoat ver dem siene Tjinja. Ooda: Wan dee Predjatjinja kaume, dan word em Spazieakraunz platzlich aules stell. Dan we kloa, doa we wada ewa dem Predja en siene Famielje jepludat worde.

John Thiesse sed too siene Roll aus Predjatjint: „Etj nauhm mie vea, wan onse Grupp waut Dommet uteewe wudd, dan wudd etj emma dee veaschta senne. Soo we daut uck, en dee Ellre kunne nuscht met mie aunfange.“

Konfrontatioone, meschtens tweschen Voda en Sehn, entstunne. Dee Tung word leicht, Weda floge, Priejel fehld maunchmol nich, wiels je dee Lied maunchet sede, waut dee Predjasch von eahre Junges nich habe wulle; Oba wan dee Jesalschauft daut sed, musst je daut doch irjentwoo stemme. Jehorsaum we hoch em Kurs, Leje word seeha hoat bestroft.

Predjatjinja sulle soo meeha ooda weinja onfehlboa senne. Daut erwart dee Jesalschauft, doa worde see nennjeprasst, foaken onfriewellich, oba see worde uck tus strenj en unja tjristliche Wete ertrocke. Nich emma we daut enn dem Moment kloa, oba lota jinje dee Lichta opp. Oabeide lehre musste see aul aus Tjinja, waut vondoag secha aus Zwangsoabeit jestampelt woare wudd. Daut ess opp jieden Faul sette jeblewe, daut vegaut maun em Lewe nich, soo worde see jeformt.

Tietlicha Waundel

Een Jemeendeleita sed mol opp eene Predjaennseajninj: „Ertratjt june Tjinja nich aus Predjatjinja, moa gaunz normal.“ Daut we secha nich emma soo, daut endad sitj oba. Maun kaun ewa een poa Generatioone fauststale, woo sitj dee Roll enne Jesalschauft ve-endat haft. Daut „pausst opp, waut jie aus Predjaschtjinja doone“, ess lang nich emma meeha soo stoatj.

Frejoah stalde dee Tjinja sitj meschtens vea, daut Predja fehlaloose Mensche were. Daut jlitje jleewde uck vele ute Jesalschauft, besondasch em Darp, von dee Predja-Tjinja. Wan dee Mood dan met korte Ratj oppkaum, dan tjitjd maun gaunz besondasch doanoh, daut Predjamejales daut nich metmoke. Oba see deede doch, vleicht jeheem. Dan kaume dee Lied wada bie dee Ellre kloage. Predjamejales musste je uck een bet beta senne aus aundre.

Levina Doerkse sajcht: „Wie worde seeha enj en uck strenj ertrocke. Foaken hiead wie: Du mottst een Veabilt senne aus Eltestamejal. Daut kaum nich emma goot aun. Daut gauf bie mie leicht Schuldjefeehle. Etj rebelliead dan, wiels etj docht, daut je daut nich miene Oppgow we, fe aundre jescheit to senne. En wan daut dan tus eene Strof gauf, dan freide dee aundre sitj.“ Maun durf aulsoo nich eene gaunz normale Jugendliche senne, maun MUSST beta senne. Ooda maun wull uck, wiels maun dee Ellre ehre en respektiere wull, en maun mok dan nich mettem Beea-Drintje em Darp met.

Maunche von dee Tjinja habe sitj lota ewalajcht, eenen ruhijeren, jlitjren Wajch enntoschlone, Vebettrung auftoolaje en sitj eene Jemeend auntoschlute.

Dee Tjinja von lotre Predjasch behaupte eeha, daut see nich extra waut empfunge habe, wiels eah Voda oppe Kaunzel stund. Hee we eeha een Maun, dee tus, opp Oabeit en em Predjadeenst jlitje Wete vetred. Daut Stampel: „Du best je een Predjajung“, daut tjreje see oba uck, wan uck nich met direkte Folje. Rebelliere deede maunche dan, see wulle nich fromme Predjajunges senne. Wea doa nich metjintj, daut we een „Groffbroot“, een Onschult.

Een Positivet aun dee Sach vom Predjatjint: Mensche weese eant jeajenewa Respatjt, see behaundelde ahn goot, wiels see Predjatjinja were.

Waut haft dan jepreajt?

Etj hab vel von miene Ellre jeleht. Etj sie ritjlich jeseajent worde. Etj woa daut nich vejete, uck daut wie goode Aunjewahnheite ennpreaje musste, soo aus Sinndach too Tjoatj gohne.“ Wed von Gustav T. Sewautztje ewa siene Predjatjint-Roll. See sent opp verschiedne Wies fe eah Lewe jepreatt worde:

TIET: Waut dee Predja- ooda Missioonoatjinja preajd, we, daut dee Voda seeha vel wajch von tus we, daut hee nich Tiet haud fa eant. „Voda en Mutta were aum Weatjenenj meist emma wajch. Ooda wan see tus were, dan haude see meist emma Jast“, betjand Johann Thiesse.

Wiels dee Ellre vel unjaweajes were, frejoah oppem Osse- ooda Pets-Bogge, lota mett een motorisiedet Foahtich, bleewe dee Tjinja vel auleen tus. Dee jratre Jeschwista were soo een Ersatz fe dee Ellre. Wan see wajchfohre, ermohnde see meschtens: „Siet jescheit, Tjinja!“ En wan see dan wada tus were, kaum dee Froag: „Na, hab jie nuscht Onrajchtet aunjestalt?“ Maunchmol we tweschenenn „Stormfriee Bood“ jewast; dan musst vel jetjleat en beredt woare.

Wiels dee Ellre vel wajch were, bleewe uck tjliene Tjinja auleen. Peeta Funk (*) doatoo: „Soo foaken hab etj irjentwooa hinjrem Hus jesete en jehielt. Dee aundre durwe je nich ennwoare, daut etj trurich we. Jefeehle worde nich jewese.“ Tjlien jeleht, oolt jedone. Maun wiest uck enne Eehe, enne ejne Famielje, enne Jesalschauft nich, wan Freid ooda Trua doa ess – daut deit maun ewens nich, uck, wiels daut Selwstwetjefeehl gaunz unje ess. Daut Jemeenschaftsjefeehl, daut entwetjelt sitj von tjlien aun, nich moa wan maun escht ella woat. Om daut gaunze trajchttoschuwe, schmeete maunche sitj enn Lausta, soo aus Schmetje ooda Drintje, dee mennische Moodelausta, ooda uck enne Oabeit. Oabeit ersat aulet aundre. Waut maun aus Tjint nich haud, daut well / mott maun sitj dan lota selwst oppbue, aunschaufe, opp Koste vonne Beziehunge enne Famielje.

GAUSTFRINTSCHAUFT: Predjalied haude emma opne Deare en Hiesa. Vel Jast kaume, mol „blooss soo“, mol, om Help to finje, mol, om to kritisiere. Soo ess daut emma wada veajekome, daut aundre Jemeende-Breeda sitj „beroope“ feehlde, dee Tjinja von dem Predja to kontrolliere en uck jiedre oppfalje Sach too malde. En aus een Brooda eenes Doages uck dem Eltesta Martin C. Friese kritisiead, auntwod dissa: „Jo, etj sie noch vel schlajchta, aus du sajchst.“ Doamet we dem Brooda dee Wint ute Seajel jenohme, en hee foh ohne wiedre Kommentare vom Hof.

NIEE OMJEAJENT: Jelede habe Tjinja unja eene Predja-, Eltesta-, ooda Missioonoareroll, wan maun emma wada omtratje musst. Daut gauf tjeene wertjlich deepe Frindschaufte. Maun tjand vele Mensche, oba meeha oberflächlich.

BIBELTJANA: Vele Tjinja von Predjasch were kritische Toohorcha enne Vesaumlinj, wan dee Voda red. See kontrollieade waut jesajcht word, oba mauncha we uck be-enndretjt von daut Bibel-Weete, waut eah Voda-Predja haud. See lehde selfst doaderch, sajcht Hendritj Feah (*): „Aul eeha, aus etj mie toom Deepe aunmald, haud Voda mie daut kloa jemoakt, waut daut bedied, Jeesus auntonehme. Mien Nohbaschfrint sach daut nich, hee haud aundre Jrind, om sitj deepe to lote.“ Uck dee Bibel meeha to lese aus vele aundre, daut lehde Predjatjinja.

SENSIBILITEET: Predjatjinja worde derch dee Preajung seeha sensibel fe Framdwoahneminj. Daut heet, see were seeha empfindlich opp daut, woo aundre eant sage. Doaweajens wulle see uck nich „aundasch“ senne. Ooda wan, dan eeha negativ, veropp gohne biem Schowanack driewe, toom Biespell. See lehde oba uck, aundre enn eahre Noot too seehne, to halpe ooda Help to organisiere.

SCHUTZ: Daut Predjatjint senne sitt maun dan oba uck aus Schutz; doamols vleicht aus eene Oat Messbruck, Beleidjung. „Eltestatjint best du“, heet daut dan, aus wan dee Tjinja nich uck ejne Nomes haude. Daut we oba uck positiv, daut maun dan daut Rajcht haud, Eltestatjint too heete, en lota word maun soogoa stolt doaropp. Daut we uck ne Oat Bewoahrinj fe daut schlajchte, een Seajen, positiv, en lota were see beta veabereet, om uck to deene enne Jesalschauft, om eenen gooden Enfluss uttoeewe.

Daut aules foddat ons rut, ewa onse ejne Roll enne Jesalschauft nohtodentje, oba uck, om ons to froage, off daut rajcht ess, wan eene Persoon oppgrund von dee Heakunft ooda Stalinj vonne Ellre oppem Kopp jetrede woat, daut see (schlajchte) Utnohm senne mott ooda doafea jehoole woat. Ess daut wundalich, wan maun dan opp tjeenen Faul Predjatjint senne well?

Aunnohm ooda Aunertjaninj vonne Metmensche, besondasch em tjristlichen Omfelt, daut ess doch eene normale Erwartung.

(*) Nome je-endat

Leave a Comment

UA-51537283-2