Foto von Nicolás Borie Williams auf Pixabay.

Ditt en daut ewa plautdietschen Humor

Von Tatjana Klassner (Utem Plautdietsch Frind Somma 2019)

Etj tjan noch ut Russlaunt Mensche, dee jinje met toopjebetne Leppe derch daut Lewe en were aus wan emma doll. Oba mette Tiet lehd etj uck aundre von onse Mensche tjane, dee hilde opp Tjreajle en Spoße. Vondoag stal etj mie dee Froag: Lach wie Plautdietsche aundasch? Ooda waut lachat ons?

Hast du vondoag aul jelacht? Disse Froag wudd fe ons sich doch woll framd hiere. Ons wudd meeha dee Froag pausse: Hast du vondoag aul waut jedone?

Lache fromme Mensche nich?

Eenen Witz bruckt dee Mensch, om daut schwoare Lewe een bet opptolockre. Dee mennischa Gloowe haft uck sien Tetjen jelote. Aules musst met Mot senne; nich too wizhrich, nich too lud en nich too groff. Enn miene Tjinjatiet hiead etj von ellre Mensche: „Ditt ess een dommet Jelach“. Ooda: „ „Tjinja, doot daut nich ewadriewe, soo vel lache sitt nich schmock“, jemeent: veninftich bliewe. Ooda: „Ewa soone Dommheite woat nich jelacht“. En soo nich lenjst lod etj ne Famielje noh onsem plautdietschem Trafe „Eeha dien Hus en diene Sproak“ enn, oba dee sede ut dissem Grunt auf: „Jie lache doa ewa aule Dommheite, en daut ziemt sich nich fe ons jleibje Mensche“.

Dieslich jelacht

Etj wudd oba saje, daut Spose lijcht maunch eenem enne Lunze. Word soogoa jesajcht: „Etj lach mie dee Lunze voll“. Selfst ewret Lache wort jeschmustat: „Lach moa, lach, tjemmt uck miene Tiet toom Lache.“

Woo vel Vejlitje ha wie jebruckt, 0m dissen Toostaunt uttodretje: Etj brelld mie meist doot, kaputt jelacht, schiemich jelacht, dieslich, brajchlich, toonicht jelacht, krank, blau, meed jelacht. „Dem Bucknowel meist aufjebunge vom Lache“ – jo, uck Plautdietsche lachde jern. Fe daut Wot „Lache“ jefft daut veschiedne Synonyme: jnerre, nertje, spoße, frintle, schmustre, joakle, koakle, bredre, tjichre, jibbre. Were tweschen ons vetjichade en uck vejibbade Mejales. „Dee vetahlde doa onjelajde Eia, etj beet mie meist em Buck vom Lache“, sede dee junge Mensche, wan see eenen scheenen Owent hinja sich haude.

Jakob M. Fehr sed: „Wan du noch lache kaunst, en dan noch bieaun schmustre deist, dan noch doabie frintle, dan ess met die aules enn Ordninj. Oba wan du blooss schmustre deist ohne frooh to senne, dan tjrepieat irjent waut.“

Peeta Pota plumpst em Wota

Etjenomes were bie dee Plautdietsche een seeha populearet Vejneje. Daut we je soo, daut dee Tjinja noh dee Ellre, Grootellre, Tauntes en Onkels jenant worde, en doaderch were soo vel jlitje Nomes.

Blooss enn onsem Darp Alexeifeld (Polewoje, Altai) were fief Jasch Ditje Jasch’s, en doaweajen haud een jieda sienen Etjenome: Borm-Jasch, Schnaups-Jasch, Kommuniste-Jasch, dee Fief-Jasch. Doa were Schirtj-Hiebats, Heistasch-Rejiere, Hitla-Hauns, Sebel-Hauns, Tjniepa-Isaak – I-Biedeltje, en soo wieda.

Tjinja deede sich uck nertje:

Katrien Kat,

Ess dien Schwien aul fat?

Ne, mien scheena Schwoaga,

Daut ess noch emma moaga.

*

Joop, Schop, Aupelmoos,

Ess dien Kopp noch emma fooss?

Joop, Schop, Lamazoagel,

Aunstaut Tung een langa Noagel.

*

Goh mol noh Kalosche-Jasch en hol een Kroostje Maltj.

Wea ess dan, toom Schisjat han, dee Kalosche-Jasch?

Na, dee Brooda vom Ternepse-Peeta,

En wea ess, moak mie daut mol dietlich, dee Ternepse-Peeta?

Mensch, dem tjant doch een jieda, dee Schwoaga vonnem Buddelhauns.

Ne, nu sie etj gaunz dral, waut wellst du vom Buddelhauns?

Von dem well etj nuscht nich. Du saulst een Kroostje Maltj hole vom Kalosche-Jasch.

Wea ess, vedaumt noch mol, dee Kalosche-Jasch?

Na, dien jedremsda Nohba, dee nertjt mie doch emma met Trientje-Schwientje!

Ah, na soo haudst doch fots kunnt saje. Ons scheena Nohba Jop-Schop Lamazoagel. Aules dietlich!

Dee Darpa droge uck Etjenomes, soo aus em Altai were: Rautezeajel, Krontjemaltjasch, Tjieltjeklunjasch, Schleew, poajchemne Holtsohle, Jreenmoazhje. Enn Orenburch: Köaken, möaken, Schietkesöaken. Fiewa, Wiewa, Romdriewa. Achta, Pachta, Poggeschlachta. Edhose, bode sich enne Ausch.

Ditt Enj Darp en jant Enj Darp

Een Enj vom Darp hold derche Tehne daut aundre Enj: Disse Enja – Siedbaunt-Schlenja – Jant Enja – Poggeschlenja. Ewa daut, daut dee Plautdietsche seeha pludre hilde – dee Ohre utscherre – word lud en op jesajcht. Daut we daut eensje Theema, „wem derche Tehne to hole“ – wan see opp fief Minute sich han sate deede. Ewa soont jnerrde dee Plautdietsche selwst. Opp dissem Enj eete see Bottabroot, opp janem Enj ess aul Ooma doot. Uck aule Siedlinje haude oppe aundre waut to gnoage: Altaja sede ewa Chortitza Welsgnoaga, Feschgnoaga ewa dee Molotschna, „Tscherkaussa“ ewa dee Orenburja. Enn Orenburch bale dee Hunj soogoa mette Moazh. Chortitza ewa dee Moloschna: Roode Nowels. Molotschna ewa dee Chortitza: habe Hoa unjre Hacke. Dee Chortitza were uck nich oppem Mul jefolle en hackde tridj: Wie rasiere ons dee Hacke en jewe junt dee Hoa toom Tehnebarschte moake.

Dee Russe worde vonne Altaja jenant „Knoppes“ wiels dee dee Detja rommem Lief bunge, en oppem Buck we emma een groota Knoppe. Dee Orenburja sede too den „Wetjla“, wiels dee eahre Tjinja von tlien faust enn Winjle ennwetjelde. „Puntmenniste“ were dee, waut een bet ritja were. Dee Ooltkolniea sede too den, dee rede „Tapalatiensch“ ooda noch „Ruscha – Dietschvedoawa“.

„Dee Moloschna were soo oam, dee haude nich mol ne Toodatj, doaweajen lede dee sich oppe Schwoatbroak dol en datjde sich met dee ejne Moazh too“ (R. Epp).

Mie hungat, mie schlungat, mie schlackat dee Buck.

Met iesane Tjieltje en ladane Supp.

Laupse – koddane Lautze, sent to Fernautze.

Mejale – Oge jrale, sent toom Vetahle.

Waut ess hiea fe een Jestank? Haunstje licht krank?

Well wie vleicht em Tjala krupe en dem aulen Wien utsupe?

Foaken leete de Groote sich soo enn mette Tjinja, wort jetjreajelt, jelacht, jetjittelt en Jriepa jespelt. Hiea word jesajcht: „Vom Lache sent nich wiet dee Trone.“

Dee Tjinja prachade foaken, den waut too vetahle, dee Groote haude nich Tiet, en dan sposde sich met soone Jedichtatjes loos:

Bie Hiebats ennem Heehnastaul,

Doa led dee Hahn een Kluta.

Enne Schien, ooda em Staul,

Ooda auleweajent bute.

Dee Kooh, dee saut em Kraujenast

Met eahre junge Kose,

Dee fehde doa eah Jubelfast,

En eete Tweremsfose,

Dee Esel trock sich Schlorre aun,

Kaum ewrem Hus jefloage,

En wan daut nich dee Woahrheit ess,

Dan ess daut vleicht jeloage.

Een tliena Maun,

Funk dee Predicht aun.

Vonne Kooh en vonnem Kaulf,

We dee Predicht bie ahm haulf.

Rand daut Traumpeltiea rut,

We dee Predicht bie ahm ut.

Welle ons vebiete,

aunstaut Resse riete.

Soogoa enn Schlopleeda lache see ewa Sache.

Schlop, Liestje, schlop,

Diene Mutta ess een Schop.

Dien Voda ess een Kosebock,

Den sitt aule beid nich schmock.

Enne 50ja Joahre worde foaken vonne Behn (Bühne) Tschastuschtjes jesunge, soone lostje „Schmustatjes“:

Tjitj eenmol, doa tjemmt hee,

Lange Schred – dee nemmt hee.

Tjitj eenmol, doa tjemmt dee Drehn,

Dee besopna Schwieasehn.

*

Onkel Gutja foh noh Staudt,

Kofft sich doa een Schwientje.

Hinjaweajes kussta daut,

Docht, daut we sien Trientje.

Mien Maun en dien Maun,

Moake groote Sache

Dee sette oppe Hewelbentj,

En jeatje sich dee Hacke.

Peeta Panna ess em Ama

Nertje jintj besondasch scheen, woo vel Famieljenomes worde belacht doaderch, daut dee sich perfekt riemde:

Etj jintj mol noh Klose.

Dee hild soo vel vom Spose.

Etj foh mol noh Holt

Noh dissem oolen Bolt

Onkel Schmett wull met,

Onkel Kron tjreihd aus een Hohn,

Onkel Leewe wull daut nich jleewe,

Onkel Jaunze deed piepe en daunze.

Onkel Isaak nauhm dem Tjliesack,

Onkel Faust hild ahm faust,

Ockel Rampel wull daut bestample,

Onkel App rand ewre Stap,

Onkel Petja deed Ente pletje,

Onkel Brun we emma dun

En saut too Ried opp sienem Tun.

Onkel Friese wull daut bewiese,

En Onkel Atj leet enn jieda Atj ne Tjlatj.

Onkel Koop nauhm dee Schoop

En feajd dee Tjlatja toop.

„Dee Menniste send nich jiezich, nich knausrich – see send spoasaum.“

Ewre Menniste wort emma jesajcht, daut dee een jiezjet Voltj sent. Dee Menniste selwst meende, see were nich jiezich, uck nich knausrich – see were spoasaum.

Tjemmt dee Tjnacht nohm Wet en sajcht, daut hee nich meeha oabeide woat, wiels daut Vedeenst ess daut Ete, en toom Ete tjricht hee Bottabroot, woo dee Botta nich too seehne ess.

Na goot, dan gauf de Wet ahm doanopp een dennet Stetj Tjees. Jo, meend dee Tjnajcht, nu ess dee Botta too seehne. (Hee meend doamet, daut dee Tjees soo derchsechtich we.)

Eena frajcht dem aundren: Waut ess? Dee Auntwoot: Meeha Jestank aus Mest.

Wan see nohm spaziere utteneen jinje, sede dee Jugentliche: Schlop jesunt, kulla die runt, daut nich veeakauntich woascht.

Opp daut Wot „Vleicht“ we ne Auntwot: Vleicht lajcht Krontje een Ei, vleicht uck fots een Junget.

„Nuscht“ ess een utjeholtjada Tweeback ohne Tjarscht.

Vestopp die nich em Sprie, daut dee Schwien die nich oppfrete.

Hee haft sich een bet oppe fule Sied jelajcht (helt Meddachschlop).

Altaja sede too dee Tjinjaschoohtjes: „Schietschaptjes“, toom blinjen Fupptje „Schnoddafupptje“.

Orenburja sede too Rollkoke „Jewelbreda“.

Daut Massa ess soo stomp, doamet jeiht bit Moskau to riede.

Wan sich wea schneet: Na, retjt daut Fleesch nich too?

Wan wea opprelpst: Na, noch eene Kooh ess saut, wie tjene daut Veeh vonne Stap hole.

Too junge Mensche: Wellst schwind eenen Boat tjrieje? Schmea die dee Back met Honnich en Kluckeschiet enn. Blooss vejat nich, dem Honnich von bute en daut Kluckeschiet von benne.

Wan du Tehnerietinj hast, nemm em Mul Schmaunt en schedda soo lang mettem Kopp, bit doa Botta ess. Dan ess dee Tehnerietenj wajch.

Soone rechtje Fletjwed, wudd etj saje, haud wie nich. Daut, waut een Mensch oppem Hoat haud, spech hee dan ruta: Jebrennda Prips, Jabrodne Edschocke, Jebungne Betja, Jebackta Rhaboaba, Jebiedelda Gloms.

Wea haft dee Witze derche Joahre jedroacht?

Dee Mennonite were jeajen growet, rauet, wizhajet, onfeschemdet? Wea haft dan disse Witze derche Joahre jedroagt? Etj saj moa, aul dee eenfache plautdietsche Mensche, waut em Spos tjeene Sind sage en mettem frintlichen Jesecht derchet Lewe staupde, derchem schwoaren Lewe, en dee Spos holp den frindlich derchem Lewe to gohne.

„Etj ha nich Tiet toom bossich senne“, sede dee.

Von admin

Schreibe einen Kommentar

Deine E-Mail-Adresse wird nicht veröffentlicht. Erforderliche Felder sind mit * markiert