Dee Chacoexpeditioon bie Km 90. Noh eenem Reajen woare dee Tjleeda jedrecht. Delegaute en Indiauna verre Carretas.

Dee Kolonie Menno fied nu eah 95. Jubilieum. Aules fung ver 100 Joah aun: 1921 ess daut entscheidende Joah fe dee Paraguaywaundrung vonne kanodsche Mennonite

von Uwe Friesen

Derch een Jesatz, daut 1919 enn Krauft jesat word, sulle aule kanadische Schoole ve-enjlischt woare. Bit dan haude dee Barchtola-Mennonite vonne 1874/76 eahre ejne Schoole jefeht. Daut were Jemeindeschoole, wiels dee Jemeinde doafea toostendich we. Nu sulle see aule Schoole opp Enjlisch fehre. Dee Angst kaum opp, daut Militarismus enn dee Tjinja nennjeplaunt woare wudd, en aum Enj wudd maun dee biblische Gruntloag fe den Unjarecht veliere. Bibelunjarecht wajch ute School? Daut bedied, daut dee Gloowe langsaum veschwinje wudd. Aulsoo sach maun daut gaunze aus eene Gloo­wensfroag. En soo habe dee Pioniere daut uck emma jesajcht: Dee Utwaundrinj we eene Gloowenssach. Muchte aundre saje oda uck dentje, waut ahn jankad. Nich vel aundasch we je daut ver 50 Joah enn Russlaunt jewast.

Maunch eena saut em Jefenjnis
Maunch een Voda haft weajens dee Veweigrung, sien Tjint enne enjlische School to schetje, eene korte Tiet em Jefenjnis jesete. Daut weete dee meschte Nohkome ewahaupt nich.

Utwajch: Waundaschaft
Too jlitja Tiet socht maun eenen aun­dren, aul von verhea bekaunden Ut­wajch: Opp Waundaschauft gohne en sitj enn eenem aundren Launt aunsiedle.
Aune 1920 unjasocht dee norwegischa Pazifist Fred Engen em Oppdrach von Mennonite noh Siedlungsmeajlichtjeite enn Argentinien. Doa sed maun: Jie tjenne aula kome, oba ohne Utnohm. Daut heet: Militeadeenst moake. Daut wull maun oba nich.
Bie eene Scheppreis von Nod- noh Siedamerika troffe sitj Generol Samuel McRoberts (USA) en dee paraguayische Polititja Dr. Manuel Gondra (President) en Dr. Eusebio Ayala (Diplomat). See kaume unja velem aundren uck opp dee Mennonite to rede. McRoberts sed, daut disse fredleewende Mensche een nieet Launt sochte, om doa aufjesondat vonne Welt to siedle, uck to bliewe. Dee Polititja kroagd ahn seeha: „Wan Argentinien junt nich daut jefft, waut jie setje, wie beede junt vel meeha aus daut!“

Daut vesproakne Launt jefunge
Soo schetjd McRoberts den Launtsetja Fred Engen noh Paraguay. Dee reisd em Chaco nenn, en aus hee jeajen dee Prophezeiunge von siene Frind lewendich tridj kaum, sed hee: „Etj hab daut vesproakne Launt jefunge!“
Soo word daut tjliene Launt meddel enn Siedamerika interessaunt fe dee launtsetjende Mennonite ut dem Node.

Expeditioon noh Siedamerika
Em Feebawoa 1921 reisd dan eene Delegatioon von sass Mennonite toop met Fred Engen noh Paraguay, om daut Chacolaunt to unjasetje: Biend Teews, Jacob Doerkse, Isaak Funk, Jehaun Friese, Jacob Niefeld in Jehaun Priesz. See troffe sitj enn Buenos Aires met dem Launtejentiema Don José Casado.

Vehaundlinje enn Paraguay
See troffe sitj enn Asunción met dee paraguayische Polititja Gondra en Ayala, om ewa Ennwaundrinj to rede. See ewaretjde een Schriewe met dee Bedd, jewesse Punkte to erfelle, wan maun noh ditt Launt tratje wudd. See wulle aule Mensche metbrinje, Militeadeenst vemeide, em Chaco siedle in uck bliewe, en dem Staut nich too Laust faule. „Wan ons daut nich toojesproake woat, ess daut fe ons tjeen Probleem“, sede see. Dan wudd maun sitj aundasweajens omtjitje. Dee Reis jintj wieda oppem Fluss bit Puerto Casado. Dee Expeditioon em Chaco nenn word jeplont.

Chaco, dee „Jreene Hal”
Daut eensje, waut maun vom Chaco wisst, we daut, waut Fred Engen informieat haut, en daut it eene groote Wiltnis we, aus „Jreene Hal“ bekaunt. Oba maun socht je kratjt soo een Launtstetj wiet auf vonne Welt, aufjesondat. Daut lockd hiea. Maun stald sitj vea, doa ohne Hindanisse den tjristlichen Gloowe, daut Lewe vonne Veafoahre to fehre. Doatoo jehiead dee Jemeend, dee Militeadeenstveweigerung, dee Schoole, dee (plaut)dietsche Sproak, soo aus uck dee beweahde Traditioone.

Met Osse-Carretas enne Wildnis
Noh jrintelje Ploninj en Informatioone ewa dee Chacowiltnis reisd dee Delegatioon dan vom Paraguayfluss loos em Chaco nenn. 60 km met dee Casado-Iesabohn, dan wieda met Osse-Carretas. Maun haud uck Ped doabie, om emma wada enn veschiedne Rechtinje uttoriede en daut Launt to betjitje.
Bient Teews, dee doabie we, schreef jieden Dach enn sien Doagbok, waut see beoobacht haude: Daut Wada, dee Launtschauft, Natua (Beem, Graus, Ed esw.), dee Mensche, dee ahn maunch­mol bejeajende, eahre Beschaftjunge, eah Ete.
Noh twee Weatj ve-endad sitj dee Launtschauft. Teews schreef aum 14. Mai: „Dan troff wie meeha opnet Launt aun.“ Groote Grauslauntschaufte gauf it nu, nich meeha Paulmstape met vel Wota.

Dee Indiauna were frintlich
Dee Indiauna, dee ahn bejeajende, were frintlich en uck fredlich, gaunz aundasch, aus maun emma wada jehieat haud. See tuschde sitj ut met ahn. Aum 20. Mai sed Fred Engen dan: „Omdreihe; wie habe jenoch jeseehne!“ Aun dissem Dach we maun bie Km 320 vom Paraguayfluss ut.

Daut Tjrietz aum Urundey-Boom enne Chaco-Wildnis.

Daut Tjrietz aum Urundey
Eene tjliene Grupp we noch atliche Km wieda jerede in mok aun eenem grooten Chacoboom een Tjriez aun, daut Casado metjeschetjd haud. Doamet wull maun saje: Bit hiea ess dee Launtsetjaexpeditioon jekome. Een poa Rede worde noch jeschwunge. Maun betoond, daut disse Expeditioon dee Aunfank senne wudd vonne Ennwaundrinj von vele Dusende Mensche noh disse Chacowiltnis. Daut Tjriez aus Symbool vom Tjristentum bejleid disse Waundrung, en dee wastliche Zivilisatioon trock soomet noh vele verheaje Unjanehmes em Chaco nenn.
Maun we sitj jewess: „Wie kome wada, en met ons noch vel meeha Mensche.“

Prophezeiung ooda Fauststalinj? Oppem Tridjwajch kaum maun noch aun eene groote Leajt vebie, wooa schmocket selwanet Graus woss. Dee Sted word „LOMA PLATA“ – Selwahiejel – jenant. Vondoag ess daut eent von dee Entwetjlungspole em Chaco.
Aum 30. Aprel, noh eenem Moonat, we maun wada aum Paraguayfluss enn Puerto Casado. Dan jintj daut ewa Asunción, wooa maun sitj noch eenmol kort met dee hoge Polititja troff, Buenos Aires, New York en Mexiko noh Hus. Doa kaum maun escht em Septamba aun.

-Dee Delegaute met dem Pioniertjrietz em Chaco: Dertjse, Funk, Priesz en Teews.

Paraguay veaufscheedt „Mennonitejesatz”
Meddlawiel haud dee paraguayische Rejierung daut „Mennonitejesatz“ (Jesatz 514) veaufscheedt, daut eene friee Ennwaundrinj von aule Mennonite ohne Unjascheedinj von Gloowe, Ella, Jesuntheit esw. meajlich mok.
Maun we sitj eenich: Dee Chaco es DAUT Launt fe dee Siedlung von konservative en traditioonsbewusste Mennonite. Maun sed oba uck seeha kloa too Casado: Wan wie ennwaundre, saul dee Iesabohn 200 km wieda em Chaco nennjebut woare, om nohm Launt to kome. Daut Launt saul vemete woare, soo daut wie em Chaco „noh Hus“ kome.
Daut Wotatheema sach maun aus nich soo problematisch, wiels maun Borms jeboat en Seetwota jefunge haud en uck dee Leajte vel goodet Wota haude.
Toom Launt sede see: „Wie dentje, daut sitj daut Launt auljemeen fe dee Veehzucht en uck Ackarie, soo aus Jetreajd, Oft, Jemiese goot ejne woat, en wie jleewe, daut uck Weit en aundre Kornsorte too bestemmde Joahrestiede goot wauss woare.“

„Troopischa Goade met harrlichem Tjlima”
Dee paraguayische Rejierung haud aul aum 22. Juli daut Jesatz Nr. 514 veaufscheedt. Maun wull nu derch dee mennonitische Jemeendes von Manitooba informiere en kroage, noh dissem framden Chaco to tratje.
Fred Engen, dee tweemol em Chaco we (en doa uck aune 1929 storf), beschreef daut Launt aus eenen „subtropischen Goade mettem harrlichsten Klima oppe Ed! … Etj kaun mie tjeene Jeajent veastale, wooa soo weinich Schwierichtjeite bie eene Nieaunsiedlinj to ewawinde sent aus em paraguayischen Chaco, om eene aunjenehme Heimat to jrinde. … Soo woat maun dee vestoppte Ritjtiema von dissem natierlichen Goade enn onmetboare Seajninje vewaundle en een Menno-Launt doarut moake.“

Een grootet jungfrulichet Jebiet
Dee mennonitische Delegaute erjenzde: „Wie jleewe, daut ditt Launt met siene veschiedne Veadeele en met eenem jenstjen Klima sitj goot fe Ackabuasiedlinje ejent, wan dee needje Iesabohnvebinjinj met dem Flusshowe heajestalt woat.
Een grootet jungfrulichet Jebiet wacht hiea doanoh, kultivieat to woare, jeschaufe en jestault von Menschehaunt.“
Nu we kloa: Daut Mennoniteprojatjt Paraguay kunn aunfange.

Von admin

Schreibe einen Kommentar

Deine E-Mail-Adresse wird nicht veröffentlicht. Erforderliche Felder sind mit * markiert