Woo tjemmt daut Plautdietsche soo rajcht hea?

Utem Archiv (Heft 24): Onse Muttasproak hat eene gaunz besondere Jeschicht

von Roger Nieuwboer

Dee Jeschicht vonne Menniste ess nich eenfach. Joahundadelang trocke veschiedne Gruppe emma wada enn eene niee Jeajent, en uck doa bleewe se dan nich lang, eh se wada wieda trocke. Nich ommsonst haft Horst Gerlach sienem Bok ewa dee Russlaunt-Mennonite dem Titel doatoojeschrewe: Een Voltj unjaweajes. Woo uck emma see lewe, dee plautdietsche Menniste weete seea goot, daut uck eahre Sproak, daut Plautdietsche, (daut opp Enjlisch maunchmol Mennonite Low German jenant woat) eene gaunz besondre Jeschicht haft, waut gaunz aundret ess, aus aul dee aundre dietsche Sproakforme. Eene von disse Besondaheite ess, daut doa uck een tjlien bet waut Hollendischet mankjemischt ess. Oba woo wichtich ess diss „aundra“ Deel vom Plautdietschen?

Reuben Epp vetalt enn siene lostije Jeschicht Plautdietsche Ente, woo daut Plautdietsche mett dem Hollendischen soo rajcht toop henjt (enne Rajchtschriewinj von Reuben Epp):
… em latzte Weltkrjig haud [et] soo scheen pausse wullt wann wie Menniste aula Hollända weare. Too dee Tiet wull je sich daut uck leicht gjleewe lota soolang aus eena toofallig kjeen Hollända troff enn sich met däm vetahle wull. Wann daut väakaum, wull eena doch meist een Bät wundre woo dee Hollända onse scheene plautdietsche Sproak soo niedatraichtig en’e Grund jebrocht haude daut see nu onmäajlich too vestohne wea.
Em Veawot too sienem Plautdietschen Wedabok schrifft Jack Thiessen:
… Plautdietsch [ist] ein niederdeutscher Dialekt. Um etwas präziser zu formulieren: es handelt sich hier um eine niederpreußische Sprache mit einem niederländischen Restwortschatz und einigen friesischen Resten. Weiter gibt es Lehnwörter aus allen Sprachen, mit denen die Mennoniten und ihr Plautdietsch in Berührung gekommen sind.

Eene Haund voll Wed ut Hollaunt
Woo lat sich daut ertjleare? Woo tjemmt daut, daut dee Jeschicht em Node von Hollaunt aunfonk, en daut Plautdietsche siene Wartle em Nodooste von Dietschlaunt haud, meist dusent Kilomeetasch von doa, woo Menno Simons jebore ess? Woo tjemmt daut em Plautdietschen mau eene Haunt voll Wed utem Hollendischen staume? Omm opp disse Froage Auntwode too finje, mott wie ons too escht mol dee Jeschicht vonne Mennonite auntjitje.
Aum Aunfang vom 16. Joahundat kaume mett dee Reformatioon een poa niee Gloowesrechtinje opp. Em Node von Hollaunt word Menno Simons dee Eltesta von eene Grupp, dee lota noh ahm Mennonite jenant worde. Vele von disse Jleibje kaume utem Siede von Hollaunt en uck tom Deel utem Siede von Dietschlaunt, woo see aus „Ketzer“ vefoljt en ommjebrocht worde. Uck em Node von Hollaunt we dee Loag boolt onsecha, en noh eene korte Tiet enne Staut Groningen trocke dee Mennonite ewa Oostfrieslauntnoh Daunzich en Wastpreisse. Em Wiesseldelta funge vele Mennonite eene niee Heimat; Menno Simons selwst bleef oba tridj en kaum nich mett.

Preisse welle Sildote
Wastpreisse hejed too dee Tiet too Pole, oba dee tjemmade sich nich seea doaromm, waut dee Mennonite deede en jleewde. Aus Pole aum Enj vom 18. Joahundat oppjedeelt word, leewde dee Mennonite nu opp eenmol enn Preisse, en daut endad aules: nu musste se mett eens enne Armee deene, en daut we jeajen eahrem Gloowe. Katharina dee Tweede kroagt ahn noh Siedrusslaunt, en see leete sich daut nich tweemol saje. Aum Enj vom 18. Joahundat trocke dee eschte noh Chortitza en jrinde doa dee Oole Kolonie. Aum Aunfank vom 19. Joahundat trock een tweedet Schoof noh dee Molotschna en jrind doa dee Niee Kolonie.
Boolt worde en vele Jeajende enn Siedrusslaunt Dochtakoloniee aunjelajcht. Enne 1870ja Joahre worde dee von Katharina ennjefehde Privilegien aufjeschauft, en nu musste se aul wada enn Armee deene: Vele trocke noh Kanada. Aum Aunfang vom 20. Joahundat kunne dee Plautdietsche noh langa Tiet wada enn aundre Deele von Russlaunt Launt tjeepe, en soo worde vonne 1907 aun em Altai-Jebiet onjefea 50 Darpa aunjelajcht.

Wajch vonne Kommuniste
Derche Revolutioon en dem Birjatjrich musste vele Mennonite grulich liede, en wada trocke Vele noh Nodamerika. Uck kort ver en noh dem Tweeden Welttjrich kunne eenije ute Sowjetunion wajchrane. Vele wulle noh Nodamerika, durwe oba weajen Krankheite foaken nich en musste soo noh Siedamerika. Doa trocke se dan ut veschiedne Jrind emma wada han en hea, soo daut it nu enn Latienamerika vele vestreide plautdietsche Koloniee jefft. Uck enn Dietschlaunt jefft daut vele russlauntdietsche Menniste, daut kunne soo omme 200 000 senne.

Leave a Comment

UA-51537283-2