Soo storwe Menniste enn Russlaunt, Deel 1

Bejrafnis von Hermann Klassen 1961 en Neu-Samara. Archiv Willy Vogt.

Utem Archiv: Plautdietsch FRIND Nr. 33 2016

Dee latzte Stund

Text: Tatjana Klassner

Dem Doodjen word jewese, daut hee nich auleen mett sienem Doot we. Fe onse Mensche we daut wich­tich, daut dee Vestorwna verrem Doot sich betjiehre deed. Bie wem hee aufprachre deed, dee musste am daut vezeihe, wann nich, ewajinje dee Sind opp dem jansjen, dee nich vezeiht haud.


Seeha weinich Mensche storwe em Krankehus. Dee seeha Kranke leete see ute Belniz (Krankenhus) noh Hus tom stoawe enne Familje. Dee Tjinja wisste, woo sich opptofehre, wann kranke Mensche em Hus were. Daut gauf uck tjeen Rum, woo de Stoawenda auleen senne kunn.

Troost vonne Aunjehierje

Wan eena oppem Doodesbad lach, red sich daut schwind romm. Daut noh­de Frindschauft, de Frind und dee Noh­basch kaume, dem Stoawenden Troost to jewe, de latzte Stunde met ahm toop to senne. Vonne Jemeende kaume Mensche, sunge, deede bede. Wan it seeha schwoa mett dem Kranken we, word uck tonacht je­wacht.

Bejrafnis von Justina Esau, 1914. Archiv: Willi Vogt.

Dee Seel mott boaft em Himmel gohne

Dee Tjinja were emma doabie, fe den we dee Doot nuscht Onjeweenlichet. Mett Tjinja word gaunz normal ewa dem Doot jeredt. Dee Junges en Meatjes wisste: Jiedra mott mol „doa han“ gohne noh siene himmlische Heimat, wo tjeene Krankheite en Sorje sent. Mie we oba nich dietlich, wooromm dee Mensche dann hiele deede, wann dee Vestorwne nohm betren Lewe jinje. Maunche storwe onvehoffst, were uck, woone noch dee Familje tom Aufscheet roopde en dem latzten Wensch sede. Daut kunn een Wensch senne: Woone Tjleeda hee sich wenschd auntotratje, woo begrowt senne, hee kunn dee Tjinja bedde, noh Mama opptopausse oda noh dee tjliene Tjinja. Footich word nich aunjetrocke. „Dee Seel musst boaft em Himmel gohne.”

Reedmoake

Informatioone ewa een Bejrafnis worde ewajewt mettem Bejrafnisbreef, bemolt mett eine schwoate Kaunt. Daut gaunze Darp word derch soonem Bejrafnisbreef ennjelode. Doa word jeschrewe met schwoate Tint, wea, woo en wanneea jestorwe we en woo en wanneea en bie wem Bejrafnis senne wudd. Frejoa word Gootisch jeschrewe, lota opp Dietsch mett ne straume Hauntschreft. Enne latzte Joahre, waut wie enn Russlaunt lewde, word aul opp Rusch jeschrewe. See schreewe kort ewrem Doodjen, en mette Bibelzitate word de Breef be-endijt. Too latzt stunt doa noch, von wooa bit wooa dee Breef gohne sull. Dee Nohbasch ewagauwe dee aundre Nohbasch en eene Gauss dee aundre.
Dee gaunze Oabeit, waut tom Bejrafnis jehied, deede Mensche ute Jemeend, dee daut uck vestunne: Meistasch enn dissem Jebiet. Eenje wosche, dee aundre trocke aun, dee dredde moke daut Soatj, daut Tjesse word jemoakt, dee Breef jeschrewe, tom Aufscheedsdesch reed jemoakt en soo wieda. Dee Jemeendeleita we feret Prograum veauntwotlich.

Bejrafnis von Johan Dück, 1930, enn Neu-Samara. Archiv Willi Vogt.

Dee Jestorwna must vonnem Weltlichen aufjewosche woare

Dee Jestorwna must vonnem Weltlichen aufjewosche woare en rein em Himmel gohne. Dee Aunjehierje durwe nich den Doodjen wausche, sest wudd it noch eenen Doodjen em Hus jewe. Bie vele wosche dem Doodjen dee Nohbasch. Miene Ma deed uck Jestorwne wausche. Etj kaun mie dentje, daut enne Nacht jewatjt word. Etj hied bloos, daut wea jestorwe we en Ma trock sich aun en jintj. Enn dee Nacht schleep etj aul nich meeha enn. Daut Wota vom Doodjen word wiet vom Hoff jegote. Dee aundra deed dem Doodjen dann auntratje, fots nohm aufwausche, eh hee stiew word. Em Kolden word dee Doodja mettem Jesecht nohm Fensta jestalt en mette Feet noh dee Dea.
Stohne deed de Leiche em Kolden em Spitja, enne Veranda em Winta. Em Somma word dee met Ies belajcht vonne Kolchos-Ieskuhl. Dee Doodja word ennem witten Loake jewetjelt. Noh dree Doag word hee begrowt.

Soo musst dee Soatj utseehne

Den Soatj funge aun aum nemlichen Dach reed to moake, woo dee Mensch jestorwe we. Foawe deede se den Soatj enn schwoat, oda mett schwoatem Zeich beschlone. (Soo we daut bie dee Altaja.) Dee Soatj word mett Speena utjelajcht, dann wittet Zeich bowa jetrocke en aunjehaft aune Kaunte, dann kaume de Soatj-Spetze, waut se mett de Heiwpiep utdretje deede, mettem schwoaten Siedbaunt worde schmock de Kaunte bedatjt en Immergrün-Wedtjes noppjespalt. Daut Woofeltjesse word uck apoat jemoakt von Neiasch, dee daut kunne.

Bie dissem Bejrafnis sitt maun aul den sowjetischen Ennfluss. Archiv: Willi Vogt.

Soo worde dee Doodje aunjetrocke

De Frues haude schwoate Tjleeda aun, schwoate Stremp en een schwoatet Doktje oppem Kopp, unjre Tjenn toojebunge bie ellre Frues. Dee nich befriede Jugent en Tjinja worde enn witt jetjleet mett eenem Bloomekraunz oppem Kopp: „Gottes Brut” jenannt. Junges worde aunjetrocke enn graue Aunziej oda uck brune, bloos nich enn schwoat. Dee Henj lede se velenjstem Tjarpa. Lota aul de Finjasch toopjetjriezt, aus biem Bede.
Dee Soatj mett dem Doodjen word nich met Bloome utjestraumt. Etj haud daut jedone opp Ma eah Bejrafnis, en dann deede mie Mensche ute Vesaumlinj saje, wie sulle dee rauf nehme. De Doodja sull to Gott kome ohne utjestraumt to senne. Dee Leiche word nich too jedatjt.
Oppem Soatjdatjsel word een Spruch witt noppjeschrewe (oda miene Ma deed ut Papia, mett gootische Bokstowe aules utschniede, etj holp ahr doabie daut nopp backe). Daut were Spricha oda ute Bibel Wed. Aum foakensten we bloos „Ruhe sanft. Auf Wiedersehen!” Doa stund dann noch de Familjenome, wann Frues noch dee Meatjesnome en dee Dote vom Vestorwnen nopp jeschrewe. Bowe oppem Datjsel kaum eene schwoat-witte Ees mett lange Schleife en Immergrün nopp.
Dee Soatj deed de Kolchos omsonst moake, uck daut Grauf growde see vom Kolchos omsonst. Daut Grauf growde Mensche vonne Jemeende oda vom Kolchos Aunjestalde aum Bejrafnisdach. Daut musst 2 bitt 2,5 Meeta deep senne en een bet breeda aus dee Soatj. Tooscheffle deede dee, waut daut jegrowt haude. Dee Spodem en daut aundre Woatjtich were em Tjoatjhoffshustje.

Soo word daut Grauf jegrowt

Daut Growe we seeha schwoa, besondasch em Winta, wann dee Ed jefroare we. Dee Jrewa worde noh de Rej jegrowt. Tjoatjhew jinje lang to benutze. Dee Darpa waut vonne 1908 were, moke niee Tjoatjhew aul enne 1980-90. Daut heet, opp eenem Enj were dee Jrewa aul plaut aus dee Ed, ohne Schilda, vonne aundre Sied fresche Jrewa aul met iesane Tuntjes en Dentjmela. Dee Jrewa jinje von Waste noh Ooste. Daut sull bediede, wann Enj Welt kome woat, daut de Doodjasch oppstohne en de oppgohnende Sonn seehne kunne.
Aum dredden Dach laje se de Leiche em foadjen Soatj aul aunjetrocke. Wan nich, dann worde de Tjleeda, waut von hinje op were, ahm ommjenome en vonne Kaunte nunjajestoppt oppem stiewen Tjarpa.

Archiv: Willi Vogt.

Daut Bejrafnis

Bejrafnis word doa jefiet, woo de Vestorwna jelewt haud. Daut Hus word von Meebel utjeriemt, dee Doodja kaum enne hinjre Stow. Wiels dee Deare bie dee Plautdietsche von eine Stow enne aundre jinje, kunne de Mensche biem vebiegohne den Doodjen betjitje en derche aundre Dea rutgohne. Dee Soatj wort opp Tabrettjes jestalt oda opp ne Bentj.
Rommem Soatj worde Bentje jestalt, woo sich dee Nohdste vom Vestorwnen hansate. Enne aundre Stow sad sich dee Jemeendechooa. Enn aule Stowe saute Mensche, waut tom Bejrafnis jekome were. Em Somma wer it leichta, dann word aum Hus eene Palaut aunjebut.
Selwst oppem Bejrafnis word jepredicht von een poa Predjasch, en schod, kaum word waut jesajcht ewa den Jestorwnen. Doarewa moddad wie ons emma opp, oba ohne Vesaumlinj Bejrafnis to fiere vestunt tjeena. Aul enne sowjetische Tiet were een poa Bejrafnisse, woo see den Soatj root beschloage haude, doa word uck vom Doodjen jeredt, oba dee Hopninj opp een Wadaseehne gauf daut Bejrafnis tjeenem.
Vom Jestorwnen word bloos Goodet jeredt. Opp dem Bejrafnis wort nich lud jehielt, nich lud jeredt, jelacht oda de Henj enne Fuppe jehoole ooda enn disse Tiet Hauntoabeit jemoakt. De Manna stunne soogoa em koldsten Winta ohne Metze.
Dee Soatj word nich toojenoagelt, daut word opp heltane jesat.

Archiv Willi Vogt

Soo we daut Frindschauft aunjetrocke

Daut Frindschauft haud oppe Mau een utjeheiwnet (mett ne Heiwpiep) wittet Schneppeldoktje ewre Adj jespalt, oda utjemereascht. Lota haud daut nohdste Frindschauft schwoate Benja mett ne witte Kaunt ommem Oarm jebunge. Russe haude roode Benja. Enne latzte Sowjetsjoahre worde uck dee Droagasch mett schwoate Oarmsbenja utjetetjent.
Den Soatj droge sass Maun rut.

Leave a Comment

UA-51537283-2